De wereld waarin we leven is flink aan het veranderen. Dit geldt zeker voor het onderwijs. Schriftjes met strakke lijntjes, al drie generaties bestaande lesboeken voor aardrijkskunde waarin ‘Tsjechoslowakije’ nog steeds een land was, lekkende vulpennen en het traditionele groene schoolbord worden steeds vaker aan de kant gezet. Flitsende touchscreen digiborden die aangestuurd worden door een laptop, tablets waarop de tafelsommen geleerd worden door middel van spelletjes en klassikale meerkeuzequizzen waarop door middel van mobiele telefoons antwoorden doorgegeven kunnen worden: slechts een kleine greep uit de steeds vaker voorkomende innovaties in het moderne klaslokaal. Slim Onderwijs is aan de orde van de dag.
De rol van een leraar verandert steeds meer van een ‘ouderwetse’ onderwijzer naar een moderne, ICT-vaardige manager die het leerproces zorgvuldig in kaart brengt en waar nodig bijstuurt. Eenieder met schoolgaande kinderen heeft ongetwijfeld al ietwat gealarmeerd meegekeken naar grafieken en tabellen waarin haarfijn de ontwikkeling van jouw kind uitgestippeld staat, vergeleken met het klassikaal en landelijk gemiddelde.
KWALITEIT VAN ONDERWIJS
Toch verschenen er enige tijd geleden alarmerende berichten in het nieuws. Het Nederlandse onderwijs zou al jarenlang aan het afzakken zijn, en de kennis van onze kinderen zou hiermee een stuk lager zijn dan die van ons was. De onderwijsinspectie betoogde in haar jaarlijkse rapport dat prestaties van scholieren in het basis- en voortgezet onderwijs in het afgelopen jaar teruggelopen zijn, een trend die al twintig jaar gaande is.
Opmerkelijk genoeg – toeval of niet? – begon twintig jaar geleden ook nieuwe technologie geleidelijk zijn entree in de scholen te maken. Eerst nog enkel computers die als ‘extra’tje’ ingezet werden, later digiborden, tablets en andere vormen van ‘digitaal’ onderwijs. Lijdt het ‘slimmere’ onderwijs (waarin meer slimme tools ingezet worden) op termijn tot minder slimme en slechter presterende scholieren?
VOORDELEN EN NADELEN VAN SLIM ONDERWIJS
Een debat dat nog flink gaande is. Voor- en tegenstanders lijken aan de twee uiterste kanten van het spectrum elkaar flink in de weg te zitten. Voorstander pleiten voor de betere kansen die het biedt voor het bijhouden en begeleiden van leerlingen in hun eigen tempo. Snellere leerlingen kunnen zo makkelijker verder werken zonder op hun wat langzamere klasgenoten te hoeven wachten, terwijl de laatstgenoemden meer tijd hebben om zich rustig de stof eigen te maken. Iedere leerling kan zo zijn eigen weg volgen en daarin ook individueel ondersteund worden.
Tegenstanders waarschuwen voor de gevaren van de toenemende digitalisering, waarbij kinderen verslaafd raken aan schermpjes en als gevolg daarvan te weinig bewegen en sporten, niet of nauwelijks buitenkomen en minder sociaal zijn in de omgang met leeftijdsgenoten. Ook zou dergelijk slim onderwijs hen luier en sneller afgeleid maken, aangezien er geen druk is om met de klas mee te hoeven doen, noch is er een strenge leraar voor de klas die de groep met strenge discipline in het gareel houdt. Leerlingen kunnen, in plaats van op te letten, afdwalen en gemakkelijk overgaan op niet-educatieve materialen op hun tablets en laptops, zoals Angry Bird en YouTube. Ook zou de impact van schermpjes op de ontwikkeling van hun jonge hersenen schadelijk kunnen blijken.
Een oordeel wil ik in dit blog niet vellen over de kwaliteit van het onderwijs en de impact van slim onderwijs op onze kinderen. Zowel de voor- als nadelen die hierboven genoemd worden zullen ongetwijfeld een kern van waarheid hebben, en het is aan de individuele leerkracht en ouder om te bepalen in hoeverre deze op hun kind van toepassing zullen zijn. Ik ben absoluut geen onderwijskundige, en laat deze discussie dan ook graag aan anderen. Wél wil ik vanuit mijn eigen veld, het Internet of Things, enkele van de bestaande innovaties voor in het klaslokaal toelichten – aangezien deze vanuit puur technologisch perspectief veelbelovend en vooruitstrevend zijn.
DIGITALE WERKSTUKKEN
Als je vroeger een werkstuk moest maken, begon je al direct boeken en tijdschriften uit te pluizen over je onderwerp. Ieder plaatje of feitje dat je vond over jouw onderwerp, werd verwerkt in een grote collage. Vereiste wel een hoop tijdschriften, knipwerk, lijm en frustratie. En dan nog was je beperkt tot de beschikbare media. Tegenwoordig wordt het steeds makkelijker om dergelijke multimedia werkstukken samen te stellen.
Zo werkt de tool Glogster met alle mogelijke media – afbeeldingen, audio, video, tekst en links – die gecombineerd kunnen worden in een virtueel werkje. Deze kunnen vervolgens simpel gedeeld worden met klasgenoten en leraren of embedded worden op bijvoorbeeld een project website. Overigens ook erg handig voor themaweken en spreekbeurten. Dat maakt slim onderwijs.
TABLETONDERWIJS
Steeds meer scholen gaan erop prat om het zogenaamde ‘tabletonderwijs’ aan te bieden. Hierbij worden tablets ingezet in de dagelijkse leerpraktijk. Taallesje? Haal die tablets maar tevoorschijn. Tijd voor rekenen? Ook de keersommetjes mogen op de tablet opgelost worden.
Niet alleen erg leuk voor de kids, ook efficiënt voor de leerkracht: leerlingen kunnen in hun eigen tempo verder werken, en opgaven en toetsen worden automatisch nagekeken. Vervolgens worden de prestaties van individuele leerlingen in een handig overzicht vertoond, die ook diens voortgang laat zien. Alle behaalde resultaten worden opgeslagen in de cloud, waardoor zowel leerkrachten, ouders als overige belanghebbenden hier direct toegang tot hebben.
Geavanceerde versies van tabletonderwijs zijn ook in staat om zelfstandig te herkennen op welke vlakken een bepaalde leerling nog extra oefening nodig heeft, en welke hij al goed onder de knie lijkt te hebben. Een leerling die nog veel fouten maakt in zijn tafelsommen zal deze vaker en meer voorgeschoteld krijgen, terwijl iemand die al goed zijn d’tjes en t’tjes snapt hier niet meer zoveel mee te maken krijgt en verder kan om zich nieuwe lessen eigen te maken.
INTERACTIEVE TOOLS
Voor de scholen die nog niet volledig zijn overgestapt op digitale boeken en tablets, zijn er ook voldoende interactieve tools beschikbaar, om zo een eerste stap naar slim onderwijs te zetten. Steeds meer uitgevers van tekstboeken beseffen het belang van interactieve en online-based content, zoals video’s, tests, animaties, afbeeldingen en verdiepingsmateriaal. Dit alles ondersteunt het leerproces: niet alleen een droog tekstje over China lezen in je boek, maar ook door middel van filmpjes de cultuur verder ontdekken. Leerlingen krijgen zo niet alleen een breder aanbod van relevante materialen, maar ook kan zo de interactie tussen leerlingen onderling bevorderd worden. Relevante ‘real-world-problems’ vinden zo hun weg naar het klaslokaal en kunnen ingezet worden voor de algemene ontwikkeling.
SLIM ONDERWIJS MET DIGIBORDEN
Dag schoolbord, en hallo, digibord! Hét symbool van onderwijs, in de vorm van het groengekleurde schoolbord, is op de meeste scholen reeds vervangen door een slim digibord. Leraren hoeven niet meer ter plekke ingewikkelde sommen of woorden op het bord te krabbelen met krijtjes, maar kunnen met een enkele klik hun vooraf klaargemaakte slides of video’s oproepen.
Online presentaties, animaties, zelfs games – het is allemaal mogelijk. Het leerproces wordt interactiever, nu de leraar niet met zijn rug naar de klas staat te schrijven maar actief kan uitleggen, terwijl leerlingen ook met hun devices en speciale pennen deel kunnen nemen aan de les, of hier zelfs aan toe kunnen voegen.
FACILITEITSDIENSTEN
Niet alleen direct aan het onderwijs gelinkte tools winnen aan populariteit. Ook meer facilitaire diensten hebben veel baat van IoT-gebaseerde tools. Denk eens aan een automatisch registratiesysteem voor studenten, waarmee op afstand en in real time ingezien kan worden welke leerlingen afwezig of te laat zijn. Ouders ontvangen een automatisch bericht als hun kind (nog) niet aanwezig is. Ook ziektepatronen en bepaalde medische eisen kunnen zo in kaart gebracht worden: medicatie, allergieën, andere zaken waar een leerkracht van op de hoogte moet zijn – het kan allemaal met een vingerklik ingezien worden.
Of denk aan simpelere slimme oplossingen, zoals die voor verlichting, verwarming en airco. De temperatuur en de verlichting in een klaslokaal heeft een bewezen effect op de cognitieve vaardigheden, het geheugen en het gedrag van leerlingen én leraren. Zo zal als het te warm of te donker is het energiepeil zakken en zal er minder effectief lesgegeven kunnen worden. Dankzij een slimme oplossing kan de temperatuur en verlichting op een optimaal niveau gehouden worden, die eventueel voor individuele ruimtes ingesteld kan worden. Niet alleen beter voor de energie van de leerlingen, maar ook de energierekening van de school!
DE TOEKOMST VAN HET ONDERWIJS MET EEN INSPIREREND FILMPJE
Zie onderstaand filmpje van HP over hoe onderwijs er in de toekomst uit kan komen te zien:
