Blockchain en Bitcoins, wie schrijft er niet over deze weken…..Veel sci-fi films en series laten het al jaren zien – je loopt ‘s ochtends het huis uit, snel langs een koffiezaak voor je ochtenddosis cafeïne en een muffin; waarna je zonder te betalen weer wegloopt. Vervolgens loop je, ook zonder te betalen, de trein in. Na het werk haal je nog wat boodschappen op in de stad. Dit alles zonder ook maar een cent of een pinpas op zak te hebben. Geld is overbodig geworden. Onhandig.
Hoe dat kan? Simpel: virtueel geld.
POSTKANTOOR: VAN FYSIEKE NAAR VIRTUELE POST
Om de betekenis van ‘virtueel’ uit te leggen, is de vergelijking met postkantoren snel getrokken. Vroeger was men afhankelijk van de postdiensten om een boodschap van A naar B te krijgen. Met grote risico’s – denk aan de postkoetsen in het ruwe, voormalige Amerika – werden fysieke papieren, brieven en kaarten afgeleverd.
Dit fysieke proces was dus niet de simpelste, noch de accuraatste. Brieven konden kwijt raken, verkeerd gefrankeerd, of op het verkeerde adres afgeleverd worden. Ook is het niet ‘instant’: het nam zowel tijd als moeite in beslag. Je brief ging door talloze handen voordat het zijn weg vond naar de daadwerkelijke geadresseerde.
In deze industrie betekende de opkomst van e-mail (‘elektronische post’) een revolutie. Het fysieke proces werd virtueel: zonder tussenkomst van mensenhanden kan je boodschap nagenoeg direct van de ene account naar de andere gestuurd worden. De voordelen liggen voor de hand: het is goedkoop (vaak zelfs gratis), sneller, veiliger, accurater en praktischer. Een e-mail kan onderweg niet natregenen, opgemaakt worden door ongeautoriseerde personen, beschadigen of ‘van de wagen afvallen’.
VAN BANKEN NAAR BITCOINS
Hetzelfde principe gaat op voor geld. Met de opkomst van virtueel geld wordt het ‘fysieke’ geld overbodig. Je hebt geen fysieke biljetten of munten meer nodig in je portemonnee, of een pinpas of creditcard die dat geld vertegenwoordigt. Weg is het risico dat je per ongeluk een bankbiljet van 50 euro mee wast, of dat het uit je hand waait, net als je op een brug staat. Dieven vangen bot – en die caissière die verkeerd wisselgeld teruggeeft? Of wellicht een vals briefje, die zij vlak daarvoor van een andere klant ontving? Ook dit kan verleden tijd zijn.
Virtueel geld is net zoals e-mail. Digitale accounts handelen een transactie af, zonder verdere menselijke inmenging dan het klikken op ‘versturen’. De rol van banken zal veranderen, net zoals de rol van het postkantoor veranderd is. Zij hebben geen functie meer in de wereld van het virtuele geld, net zoals overheden en andere instanties die nu – soms kunstmatig – de geldmarkt onder controle houden. Geheel nieuwe (digitale) munteenheden ontstaan, niet onderhevig aan wisselkoersen en lokale inflatie.
Eén zo’n enorm populaire virtuele munteenheid is Bitcoin. Deze naam zal vast wel ergens een belletje doen rinkelen: het is ontstaan in 2009, maar wint razendsnel aan populariteit. Steeds meer gebruikers verkiezen de veiligheid en snelheid van Bitcoin’s virtuele geld boven hun reguliere betaalrekening bij een grote bank.
HOE WERKT BITCOIN? BLOCKCHAIN UITGELEGD
Bitcoin kan dus gezien worden als een geheel nieuwe munteenheid, die men kan gebruiken om virtueel geldzaken af te handelen – zonder uitwisseling van rekeningnummers en omslachtige transactiedetails. Het werkt op basis van de zogenaamde blockchain techniek.
De blockchain techniek is een vrij ingewikkelde. Het werkt, simpel gezegd, als een soort kasboek software, waarin alle transacties en balansen worden bijgehouden. Vergelijk dit voor het gemak met een Excel-lijst, waarin je zelf je inkomsten en uitgaven noteert. Deze software wordt op meerdere plekken tegelijk ge-runt, iets wat cruciaal is voor de werking van het systeem. Die Excel-lijst staat dus op een groot aantal verschillende computers tegelijkertijd.
Hierdoor is er niet één centrale plaats waar alle gegevens worden bewaard, maar worden er gedecentraliseerd honderden of duizenden kopieën van onze Excel-lijst bijgehouden. En nog belangrijker: het is openbaar, waardoor iedereen de lijst kan controleren en verifiëren. Als iemand een nieuwe regel toevoegt of iets wijzigt, verandert dat in alle kopieën van die lijst die overal op de wereld opgeslagen zijn. Zo werkt iedereen altijd met de laatste versie van het document.
Over het hele netwerk van actieve locaties worden nieuwe transacties in deze Excel-lijst gecontroleerd. Zo moeten op alle plekken waar de lijst op het scherm staat, exact dezelfde gegevens gezien worden: rekeninghouders, data en tijd van overboekingen, en huidige saldi. Dit maakt het veilig voor hackers: je kan wel op één locatie inbreken en de gegevens in de Excel-lijst wijzigen, maar op alle andere computers staat nog de originele versie. Die ene afwijkende wordt er dus snel uitgepikt en ongedaan gemaakt.
Sowieso is het niet mogelijk om terug te gaan en eerdere regels in de lijst aan te passen: zodra een transactie goedgekeurd is, wordt deze ‘gelocked’. Achteraf kan er dus niets meer aan de balans of het overzicht gewijzigd worden. Ook kan deze lijst niet afgesloten of verwijderd worden: wat het een ideaalbeeld maakt voor transparantie in financiële handelingen.
Een extra ‘plus’ van Bitcoin is dat de gegevens van de rekeninghouders beperkt blijven tot een unieke code, die niet gekoppeld is aan een naam of identiteit. Hierdoor kun je een dergelijke rekening openen en betalen via een code of e-mailadres die niet gekoppeld is aan jouw naam. In het voorbeeld van onze Excel-lijst zie je in de eerste column dus niet jouw naam, als rekeninghouder, staan – maar een unieke, willekeurige code.
VAN WIE IS BITCOIN?
Bitcoin is volledig open source. Hierdoor is er geen eigenaar, of bedrijf wat erachter zit, wat de winst ervan ‘opstrijkt’. Eenieder die deelneemt en daarmee Bitcoin aanneemt als een munteenheid waar zij in wenst te handelen, wordt mede-eigenaar ervan. Dit zorgt voor een integriteit en verantwoordelijkheid van gebruikers jegens de werking van het gehele systeem.
De werking wordt gewaarborgd door zogenaamde ‘Bitcoin-miners’. Dit zijn gebruikers die constant het systeem – of, teruggrijpend op ons voorbeeld, de Excel-lijst – controleren om ervoor te zorgen dat over het hele netwerk van actieve locaties dezelfde gegevens ontvangen, herkend en gevalideerd zijn. Oftewel, dat de lijst overal hetzelfde is.
Mochten er op één locatie afwijkende gegevens in de Excel-lijst staan, of als er twijfels zijn over de authenticiteit van een transactie, dan gaat deze niet door. In feite werkt dit op dezelfde manier als het huidige bankensysteem, waarbij talloze (betaalde) medewerkers toezicht houden op het betaalverkeer en eventueel ingrijpen als er iets onrechtmatigs gespot wordt.
WAT IS DE WISSELKOERS VAN BITCOINS?
De Bitcoin is dus een geheel eigen munteenheid, net zoals de euro, of de dollar. Net zoals een bedrijf kan besluiten om naast zijn euro-rekening een Amerikaanse dollar-rekening af te sluiten, om zo de betaling richting Amerikaanse leveranciers en klanten te bespoedigen, kan het ervoor kiezen om een Bitcoin rekening te openen.
De waarde van 1 Bitcoin ligt op dit moment (15 augustus 2017) op 3500. 1 Bitcoin kan opgedeeld worden in kleinere delen, met als kleinste een 100-miljoenste Bitcoin. Dit kleinste deel heeft daarmee een waarde van € 0,000035.
Het is echter niet zo simpel om puur een ‘gangbare-geldwaarde’ op een Bitcoin rekening te plakken. Zo kan een Bitcoin, via de blockchain-technologie, namelijk ook iets anders vertegenwoordigen dan een x-hoeveelheid geld. Denk hierbij aan aandelen in een bedrijf; een vastgoedinvestering of, bijvoorbeeld, een geldige stem tijdens verkiezingen.
VERDERE BLOCKCHAIN-TOEPASSINGEN
Bovengenoemde voorbeelden geven de blockchain-technologie (en daarmee Bitcoins) de potentie om zoveel meer te zijn dan alleen een bankrekening met geld, zoals wij het nu kennen. Zo kunnen gebruikers ook Bitcoins naar elkaar overmaken waaraan speciale voorwaarden verbonden worden.
Ter illustratie, stel je voor dat je zorgtoeslag ook overgemaakt wordt in Bitcoins. De voorwaarde hierbij is dat dit enkel gebruikt mag worden voor ziektekosten bij aangesloten (geautoriseerde) instanties. Zo kan je deze specifieke Bitcoins enkel voor dat doeleinde gebruiken. Dit verder trekkend, kun je ook andere toeslagen, uitkeringen en budgetten onderhevig maken aan bepaalde voorwaarden. Hiermee kan misbruik en fraude actief tegengegaan worden.
Hetzelfde kan gedaan worden binnen organisaties: door het toewijzen van specifieke Bitcoin budgetten aan bepaalde onderdelen van het bedrijf – zoals huisvesting, salarissen, materialen, marketing – kan geld niet meer oneigenlijk gebruikt worden binnen andere bedrijfsonderdelen. Iets wat ontzettend veel bureaucratie scheelt: alleen al voor accountants en controllers zal dit hun werk vele malen vergemakkelijken.
GEVAREN VAN BLOCKCHAIN EN BITCOINS
Veel mensen, die nog niet goed de werking van het systeem snappen, blijven hangen op het stukje ‘geen koppeling aan naam’. De media benadrukt deze angst dat Bitcoins met name gebruikt worden door criminelen en witwassers, die anoniem kunnen doen en laten wat ze willen. Deze angst is grotendeels onterecht: juist de openheid en transparantie van het systeem maken het veiliger dan reguliere transactie-kanalen.
Daarnaast spreekt de angst van een ‘volledige digitalisering’ vaak mensen aan die liever hun spaargeld in een sok opbergen. Als het immers verbonden is met het internet, kunnen mensen met kwade bedoelingen hier gemakkelijk bij. Niet?
Nee, zeker niet! Zoals eerder uitgelegd is het systeem juist door zijn enorme verbondenheid veilig voor hackers en andere kwaadwillende personen. De verificatie-stappen maken het onmogelijk om een enkele transactie (achteraf) aan te passen: zowel de eindeloze kopieën op andere computers als de verwijzingen van onderlinge transacties naar elkaar maken het een niet te kraken puzzel.
Al hebben deze mensen niet geheel ongelijk. Op een andere manier is het systeem wel vatbaar voor hackers – en deze manier is, ironisch gezien, mogelijk gemaakt door het menselijk handelen. Om transacties uit te kunnen voeren beschikt de gebruiker namelijk over zowel een publieke als persoonlijke ‘key’. De publieke ‘key’ is de code die iedereen kan zien, maar de persoonlijke ‘key’ is enkel voor de gebruiker.
Deze ‘keys’ zijn al wel meerdere malen gehackt, als gevolg van onzorgvuldigheid van de gebruikers zelf – bijvoorbeeld het opslaan ervan in online portefeuilles. Hiermee hebben hackers al miljoenen Bitcoins weten over te schrijven naar hun eigen accounts.
Een ander veelgenoemd nadeel van het huidige Bitcoin systeem is de omvang ervan. Om terug te grijpen naar onze Excel-lijst: het blockchain-bestand is momenteel zo’n 25 GB. Voor de meeste gebruikers niet onmogelijk om op te slaan, dus. Als de populariteit ervan zal stijgen, zal dit echter vele malen groter worden. Met als gevolg een bestand dat meerdere terabytes van je harddrive in beslag wil nemen. Dit zal voor de meeste gebruikers een brug te ver zijn, waarmee de lijst exclusief gedraaid zal worden in grotere datacenters. Waarmee automatisch weer een aantal ‘autoriteiten’ ontstaan die de lijst in bewaring hebben, met alle gevaren van dien.
BITCOIN: VERVANGING VAN DE EURO?
Voorlopig zal Bitcoin, mede door zijn langzame groei, niet direct onze markten en economieën overnemen. Het voegt veel waarde toe aan – met name – de vrije markt, en met name voor opkomende economieën zal het een uitstekende tool voor het vermijden van wisselkoersen en hoge transactiekosten blijken.
Geheel de euro, pond, dollar en yen vervangen, zal het echter niet snel doen. De nadelen zijn nog te omvangrijk; en het systeem lijkt nog niet voorbereid op een hoge marktpenetratie. Juist door het peer-to-peer ontwikkelingssysteem is groei traag en onvoorspelbaar; en de wijd gepubliceerde problemen in het systeem die tot dure correcties van de Excel-lijst geleid hebben, helpen niet in het opwekken van vertrouwen in het systeem.
Veel banken en bedrijfstakken zijn al druk doende om hun eigen versie van een blockchain te ontwikkelen. De technologie zal dus ongetwijfeld vooruit blijven bewegen, steeds verder verfijnd worden, tot er uiteindelijk een model ontstaat zoals omschreven in de openingsscène: waarbij fysiek geld niet meer een vereiste is; al zal het nog wel even duren voor het echt zover is.
