Domotica en de impact van IoT op de mens

Domotica – een variant op het Latijnse word ‘domus’, oftewel huis, aangevuld met het achtervoegs el ‘tica’, wat regelmatig meegegeven wordt aan moderne toegepaste wetenschappen zoals informatica, elektronica en robotica. Kort gezegd, is het de toepassing van elektronica in het huis. Met als ultieme doel de automatisering van alle processen in, om én richting een woning.

Het Nationaal Kenniscentrum Domotica & Slim Wonen heeft een definitie geformuleerd die stelt dat domotica ‘de integratie van technologie en diensten’ is, ‘ten behoeve van een betere kwaliteit van wonen en leven.’ Niet alleen de bediening, netwerken en bedrading in (de directe omgeving van) een huis, dus, maar ook externe dienstverlening richting een woning.

In veel toekomstbeelden wordt het slimme huis als ideaalbeeld neergezet. Een huis waarin via stembesturing apparatuur bediend kan worden, dat de bewoners en hun individuele voorkeuren herkent, met een koelkast die automatisch registreert wanneer de melk op is – en deze ook zelfstandig bestelt bij de supermarkt.

Wat is er inmiddels al mogelijk op het gebied van domotica, en wat zal er in de nabije toekomst nog meer op de markt verschijnen? Maar ook: wat is de impact hiervan op ons thuisleven, en wat zal het met de mens doen als ons huis volledig geautomatiseerd om ons heen functioneert?

HOE WERKT DOMOTICA?

Reeds bestaande domotica-applicaties maken gebruik van een ethernetaansluiting, zodat bijvoorbeeld audio-, video-, bewaking-, klimaatbeheersing-, alarm-, verlichting- en andere systemen aangesloten worden op een LAN of WAN netwerk. Handig, omdat het de gebruiker in staat stelt om via smartphones en tablets dergelijke systemen te bedienen, eventueel zelfs op afstand.

Zo kan de gebruiker vanaf kantoor de beelden van de beveiligingscamera controleren, of vanaf zijn of haar vakantieadres nogmaals checken of de verlichting wel echt af is. Ook kunnen speciale programma’s beheerd worden, die bijvoorbeeld op vaste tijden de verlichting of verwarming aan laten schieten. Handig voor mensen die zelf slechter ter been zijn.

Een andere toepassing hiervan is de ‘afwezigheidsassistent’, die door middel van het bedienen van verschillende systemen het kan doen voorkomen alsof er iemand thuis is – en zo inbrekers kan afweren. Zo kan deze de gordijnen voor je dichtdoen, lichten aan en uit laten gaan, muziek of de tv laten spelen, en nog veel meer.

Tegenwoordig worden er steeds geavanceerdere oplossingen bedacht, die door middel van het Internet of Things ‘dagelijkse’ huiselijke items met het internet verbinden om ze slimmer en interactiever te maken.

WAT ZIJN VEELGEBRUIKTE DOMOTICA-APPLICATIES?

De meeste domotica-applicaties zijn vrij simpel. Denk daarbij aan een garagedeur die automatisch opent zodra je met je auto voor de sensor staat, of de lichten die aanspringen als je door de gang loopt. Ook zijn veel dergelijke applicaties toegespitst op zuiniger verbruik van bijvoorbeeld water, gas en elektriciteit, door het efficiënter gebruiken van verlichting, verwarming en airconditioning.

Ruimtes waarin domotica veel worden toegepast, zijn in de eerste plaats de functionele ruimtes: denk hierbij aan de keuken en de badkamer. Ook wordt het vaak gebruikt voor beveiliging, bewaking, verlichting, energieverbruik en comfort.

Hieronder slechts een snelle greep uit de toepassingen in domotica die reeds toegepast worden.

KEUKEN

• Vaatwasser die zelf registreert hoe vol deze is en automatisch het geschikte programma start.
• Voorgeprogrammeerde oven, die op een vooraf ingestelde tijd aanspringt.
• Voorgeprogrammeerde koffiezetter, die elke ochtend een vers bakje koffie voor je klaarzet.
• Koelkast die bijhoudt wat de voorraad én houdbaarheidsdatum van producten is en zo nodig helpt bij het bestellen van nieuwe producten.
• Koelkast met ingebouwd scherm die de status van producten weergeeft en camerabeelden doorstuurt van de inhoud.
• Koelkast en vriezer die automatisch temperatuur bijstellen gebaseerd op het weer buiten en de inhoud.
• Kraan die op een vaste temperatuur ingesteld staat en zo niet de gebruiker verrast door te warm of koud te zijn.
• Kraan die gebruiker kan waarschuwen als het nog aan staat en tegelijkertijd de waterhoofdkraan dicht kan draaien.
• Gasmelder die de gebruiker kan waarschuwen en tegelijkertijd ramen en ventilatiegaten kan openen; en de gashoofdkraan kan afsluiten.
• Oven met ingebouwde camera en sensoren om in te gaten te houden wat de status is van het gerecht dat erin staat.
• Afzuiger die automatisch signaleert wanneer zijn diensten vereist zijn en ook de sterkte automatisch instelt.
• Verlichting die automatisch versterkt tijdens het koken en dimt in de ‘diner-setting’ om een gezellige sfeer te creëren.
• Snelkoker die op afstand bediend en ingesteld kan worden, zodat bij thuiskomst je diner al klaarstaat.
• Bestek die een waarschuwing geeft zodra je teveel of te snel eet en exact bijhoudt wat er in je mond gaat.

BADKAMER

• Kraan van wastafel, bad of douche die op een vaste temperatuur ingesteld staat en zo niet iedere keer opnieuw afgesteld hoeft te worden.
• Kraan die automatisch ingeschakeld en ook weer uitgeschakeld kan worden om het bad van de gebruiker tot op de gewenste diepte te vullen.
• Wastafelkraan die automatisch in- en uitschakelt, afhankelijk van de aanwezigheid van handen; of bepaalde programma’s, zoals een tandenpoetsinstelling.
• Sauna die op afstand aangezet kan worden zodat deze perfect op temperatuur is zodra de gebruiker thuis is.
• Wasmachine en/of droger die vooraf ingesteld kunnen worden om op een bepaald tijdstip in te schakelen met een bepaald programma.
• Hand- en papierloze toiletten, die werken met warm (vooraf ingesteld) water, spoelkoppen en automatische drogers; en automatisch doorspoelen.
• WC-zittingen voorzien van verwarmingselementen en LED-verlichting die op afstand aangezet kunnen worden.
• Zelfreinigende toiletten, die na iedere toiletbeurt zichzelf grondig reinigen.
• Sensoren waarmee de toiletbril omhoog en omlaag gedaan kan worden: zonder de bril aan te raken kan ieder zo zijn voorkeur instellen.
• Verlichting die afgesteld wordt op de stemming en behoefte: sfeerverlichting tijdens een bad, felle verlichting tijdens een scheerbeurt, etc.
• Medicijnkastjes die automatisch gekoeld worden tot de ideale temperatuur voor medicijnen of drankjes.
• Verwarmde kastjes, waarmee bijvoorbeeld handdoeken op een aangename temperatuur gebracht kunnen worden.
• LCD-douchewanden waarmee de temperatuur, straal, stoom, muziek en verlichting van de douche ingesteld kan worden.

OVERIGE TOEPASSINGEN

Zoals eerder genoemd, vinden de meeste domotica-toepassingen hun roots in oplossingen ten behoeven van de beveiliging, bewaking, verlichting, energieverbruik en comfort.

Het voorziet in camerasurveillance en bewegingssensoren op het terrein; rook-, CO2- en gasmelders; verstelbare (stemmings-) verlichting; slimme meters en toepassingen; klimaatbeheersing en afsluiting van ramen en deuren.

Al deze systemen staan niet alleen in verbinding met elkaar en de gebruiker, maar ook met externe instanties. Zo kunnen de hulpdiensten direct gealarmeerd worden bij een ongeval of bij brand, of worden de politie of externe beveiligingsbedrijven direct ingelicht bij een mogelijke inbraak. Nutsbedrijven kunnen direct slimme meters uitlezen en suggesties doen voor efficiënter verbruik.

Eventueel kunnen door middel van domotica familieleden of verzorgende partijen zelfs het welzijn monitoren van oudere of kwetsbare personen. Dit maakt wonen veiliger, comfortabeler, zuiniger en toegankelijker – voor iedereen.

IMPACT OP DE MENS

De impact van dergelijke toepassingen op de mens kan op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Uiteraard zijn de voordelen die volgen uit de uiteenzetting van toepassingen op het eerste gezicht overduidelijk: verhoging van veiligheid, comfort, bezuinigingen en toegankelijkheid. Een duidelijke win-win voor alle betrokken partijen, niet?

Misschien. Maar misschien ook niet. Meerdere partijen hebben zich sterk uitgesproken tegen de toenemende automatisering in de huissfeer. Met iedere nieuwe applicatie of toepassing die immers met het internet verbonden wordt, wordt een extra stukje informatie over het leven van de daaraan verbonden persoon in de openbaarheid gebracht. Of in ieder geval, dat is het stigma dat eraan kleeft.

Nu is informatie over de inhoud van iemands koelkast of iemands favoriete douchetemperatuur niet direct relevant. Echter zijn camerabeelden en toegang tot iemands huis serieuzere bedreigingen, eenmaal in de verkeerde handen beland. Dit maakt veel mensen huiverig: verandert onze omgeving in de door George Orwell in 1984 omschreven maatschappij, waarin privacy irrelevant geworden is? Waarin al ons doen en laten gevolgd en geregistreerd wordt?

Feit is wel dat een toekomst zonder domotica en – verdergaand – robotica niet meer te ontlopen is. Belangrijk is dus om een zorgvuldige scheiding van privé en openbaar aan te brengen, door de beveiliging van data en vergaarde informatie te verscherpen. Enkel direct belanghebbenden dienen toegang te hebben, en ongewenste pottenkijkers worden koste wat het kost buitengehouden.

De voordelen van domotica, met name zijn capaciteit om verbeteringen aan te brengen in de zorg voor oudere en kwetsbaardere mensen, zijn enorm. De comfort en veiligheid van eenieder wordt zo enorm vergroot, dat inlevering van een stukje privacy er dubbel en dwars tegenop lijkt te wegen – mits er voldoende maatregelen getroffen worden om de essentiële data te beveiligen.