Afgelopen jaar presenteerde een committee van politici, bedrijven en experts vol trots haar Smart City strategie voor Nederland aan minister-president Mark Rutte, onder de veelzeggende titel ‘The future for living’. Deze Smart City Nederland strategie bouwt op het gezamenlijk ontwikkelen van expertise op de verschillende ontwikkelingsgebieden van slimme steden. Hoognodig, nu steeds meer mensen naar stedelijke gebieden verhuizen en infrastructuur meer dan ooit een heet hangijzer blijkt te zijn.
Door het inzetten van slimme technieken en toepassingen in ons land kunnen vele problemen effectiever aangepakt worden dan via de huidige kanalen. Niet alleen hebben elk van de grote steden (de zogenaamde G5) zich toegelegd op een specifieke tak hierbinnen, ook de kleinere gemeentes zijn volop bezig om implementaties in hun regio’s te realiseren.
Hieronder geef ik een aantal voorbeelden van dergelijke kleinschaligere initiatieven die, wat mij betreft, tot de verbeelding spreken en laten zien wat er mogelijk is – ook als de budgetten en aanwezige know-how nog beperkt zijn. Immers hoef je niet naar futuristische steden als Singapore, Dubai en Hong Kong te kijken om de mogelijkheden te erkennen. Ook in het oerhollandse, vertrouwde Texel, Haarlem en Zwolle is er van alles aan de hand.
DORDRECHT: DUURZAME STAD
Zo is er inmiddels een Smart City innovatiefonds opgezet in Dordrecht, waarmee de historische handelsstad zichzelf als ware innovatiestad op de kaart hoopt te zetten – met als doel om tot initiatieven te komen die de Smart City Dordrecht verder kan brengen. Zo kunnen inwoners, ondernemers en scholen samenkomen in het Smart City netwerk om aan nieuwe initiatieven te werken.
Hiervoor is inmiddels ook een fysieke locatie beschikbaar gesteld: het Fieldlab Smart Industry in de Duurzaamheidsfabriek, een plek waar geïnnoveerd en gebrainstormd kan worden over het concept. En dit is zeker niet een overbodige luxe. Een van de voorwaarden van het project is dat de bedachte plannen in Dordrecht zelf worden uitgevoerd. Zo zorgt de stad ervoor dat de innovatieve toepassingen behouden blijven voor de stad.
STRAATVERLICHTING IN EINDHOVEN
Ook in de gemeente Eindhoven wordt actief de hulp van de bevolking gezocht in het ontwikkelen van de Smart City plannen. En wat is nu de grootste kracht en het kenmerk van deze stad? Juist, verlichting, gedreven door de fabrikant Philips. Dit maakt het project ‘Roadmap Urban Lighting Eindhoven 2030’ voor slimme straatverlichting het speerpunt. Dit project omvat onder meer het implementeren van innovatieve verlichtingstoepassingen in openbare ruimtes, denk hierbij aan slimme, verbonden LED-straatverlichting.
Zo is sinds 2013 de uitgaansstraat Stratumseind voorzien van slimme straatverlichting met allerlei extra snufjes. Denk hierbij aan sensoren om geluid te meten, veiligheidscamera’s, en weersensoren. Daarnaast wordt er actief onderzoek gedaan: bijvoorbeeld door het uitvoeren van een sentiment-analyse door combineren van social media en statistieken met aantal verkochte biertjes en aanwezige auto’s. Zo kon ingeschat worden hoe groot het risico op escalaties op een bepaalde dag was. Ook wordt er geëxperimenteerd met het gebruik van verschillende kleuren licht en geuren die de lantaarnpalen afgeven op de gemoedstoestand van passanten.
HAARLEM ALS SMART CITY NEDERLAND
Al in vroegere tijden was Haarlem een stad die door haar goede ligging aan het water en in de nabijheid van Amsterdam furore maakte. Nu probeert de gemeente innovatieve bedrijven aan te trekken door middel van de stichting Smart City Haarlem. Deze ondersteunt ondernemers in het werven van financiering voor hun slimme ideeën, in nauwe samenwerking met innovatie- en subsidie-experts.
Daarbij werkt de stichting actief aan het combineren en verbinden van bedrijven en individuen die werken aan innovaties op dit gebied, en biedt het huisvesting aan dergelijke bedrijven en personen. Alle innovaties die hieruit voortkomen waren actief toegepast in de stad zelf, met als doel om het beleid en dagelijks bestuur vloeiender te laten lopen.
ENERGIENEUTRAAL TEXEL
Ieders favoriete waddeneiland Texel heeft grootste plannen. Zo heeft het zichzelf het ambitieuze doel gesteld om in 2020 geheel energieneutraal te zijn. Ook zij dragen daarmee bij aan de Smart City Nederland (of eigenlijk, Smart Eiland Nederland). Met een project dat meerdere geavanceerde aspecten van slimme steden combineert: van slimme verlichting tot aan nachtelijke duisternis, energiereductie en slimme electriciteitsgrids, en een hogere hemelhelderheid. Dergelijke slimme verlichting zal alleen al een enorme besparing betekenen, waarna het restant van de energie duurzaam opgewekt zal worden. Een prachtig project, waar de eilandbewoners vol enthousiasme aan meewerken: bijvoorbeeld door het principe van licht op maat, waarbij niemand meer onnodig het licht laat branden.
AMELAND IN DE ACHTERVOLGING
Nu haar eilandbroertje Texel zulke vergevorderde plannen heeft om energieneutraal te worden, kan Ameland niet achterblijven. De gemeente hoopt zich inmiddels te ontpoppen tot een waar proefeiland: een slim, zelfvoorzienend eiland dat letterlijk drijft op een slim grid. In de zomer bezoeken immers duizenden toeristen het eiland, waardoor de vraag veel hoger is en meer gebieden verlicht en verbonden moeten zijn dan in de stille wintermaanden.
Op zulke momenten kan het slimme energienet besluiten om bepaalde gebieden niet of minder van elektriciteit te voorzien, waarna dit opgeslagen wordt – en vervolgens gebruikt kan worden op tijdstippen waarop de vraag veel hoger is. Echter gaat zo’n slim electriciteitsnet nog veel verder: zo kan het per huishouden reguleren wanneer en waar stroom nodig is.
Stel, je pakt elke ochtend om 8 uur je elektrische auto om naar het werk te gaan. Als je om 5 uur ’s avonds weer thuiskomt, leg je het voertuig weer aan de stekker. Als het systeem dat leert, kan het uitkiezen wat het beste tijdstip is om ook daadwerkelijk stroom aan te zetten en je auto op te laden, zodat het de volgende ochtend voor je klaarstaat. Op Ameland wordt er druk mee gewerkt.
ADOPTEER EEN ZWOLSE SENSOR
Zwolle heeft zich verdiept in manieren waarop slimme stad-technieken een substantieel verschil kunnen maken in het leven van haar inwoners. Dit probeert de gemeente te doen door te sturen op data en slimme technologie, om zo bij te dragen aan de leefbaarheid in de stad en de stad een zogenaamde ‘klimaatadaptieve stad’ te maken. Eén van de belangrijkste projecten hierbinnen is SensHagen, waarbij inwoners van de wijk Stadshagen klimaatbewust(er) gemaakt worden.
Zo kunnen ze sensoren ‘adopteren’ van het RIVM of het KNMI, om continu waarden als luchtkwaliteit, neerslag, verdamping, temperatuur en wind te meten. Dit werkt twee kanten op: niet alleen worden bewoners bewuster van hun leefmilieu, ook krijgen de genoemde partijen accuratere en continue data.
INFRASTRUCTUUR APP IN ENSCHEDE
Het universiteitsterrein van Enschede, de thuisbasis van onder meer Kennispark Twente, Universiteit Twente en FC Twente, heeft in recente jaren steeds meer bedrijven, studenten en voetbalsupporters aangetrokken. De toegangsweg naar dit terrein raakte overvol, waardoor de enige oplossing van de gemeente was om de eenbaansweg te vergroten en een extra baan toe te voegen. Hierdoor moesten ook een brug en tunnel vernieuwd worden om de extra rijbanen te accomoderen. Hier hing een prijskaartje van maar liefst 36 miljoen euro aan.
Dit bleek de aanleiding voor de ontwikkeling van een infrastructuur app: de zogenaamde SMART-app. Deze smart mobility app, waarvan de afkorting staat voor Self-Motivated And Rewarded Travelling, tracht mensen bewust te maken van welk vervoersmiddel ze kiezen – en stimuleert hen actief om waar mogelijk voor de fiets te kiezen aan de hand van een bonussysteem.
Deze app bleek een doorslaand succes: gebruikers werden gewezen op alternatieve routes en reisplannen, waardoor het probleem ook zo opgelost bleek te kunnen worden. Deze app, die dus al 36 miljoen bespaard heeft, is een prachtig voorbeeld van een slimme mobiliteitstoepassing.
SMART CITY NEDERLAND: KLEINERE GEMEENTES MAKEN HET VERSCHIL
Waar kleinere gemeentes vaak met name inzoomen op de nadelen die ze ervaren in vergelijking met de grote steden, zoals beperkte budgetten en minimale know-how onder het aanwezige personeel, is er ook veel te zeggen voor de voordelen, die nog te vaak over het hoofd gezien worden. Zo zijn kleinere gemeentes wendbaarder en flexibeler, en kunnen projecten sneller uitgerold worden. Ook is het makkelijker om betrokkenheid te creëren onder de lokale bevolking en bedrijven, die vaak meer verbonden zijn met de plaats dan hun tegenhangers in de grote steden.
Juist de kleinere steden en landelijke gemeentes doen er goed aan om actief te werken aan hun slimme stad initiatieven en daarmee bij te dragen aan Smart City Nederland. Het gaat niet langer om budgetten en ervaren personeel. Technieken zijn al zo ver gevorderd dat met beperkte budgetten en een aantal enthousiaste initiatiefnemers al heel veel bereikt kan worden. Als er maar een begin gemaakt wordt.
