Smart City Nederland: de toekomst van Nederlandse Gemeenten

Recente globale ontwikkelingen maken het steeds belangrijker om goed te kijken naar de manier waarop we onze leefruimte indelen. De toenemende verstedelijking en urbanisatie zorgen ervoor dat de steden tot aan hun limieten gepusht worden, met stijgende prijzen voor woningen en belastingen; en tegelijkertijd leiden een hogere arbeidsparticipatie, digitalisering en hogere mobiliteit van mensen ertoe dat werk niet langer per definitie in de eigen woonplaats hoort te zijn.  De ontwikkelingen van Smart City Nederland zijn daarom aan de orde van de dag.

De infrastructuur wordt een steeds urgenter probleem, wat nog eens benadrukt werd door het rapport dat enkele weken geleden uitkwam, waarin voorspeld wordt dat het fileprobleem in Nederland alleen maar erger zal worden. Tegelijkertijd is ook het OV overvol, en zijn schonere en efficiëntere opties voor transport nog niet binnen handbereik.

Het moge duidelijk zijn: onze stedelijke gebieden zijn vol. Stampvol. We wonen er, werken er, recreëren er – met steeds meer tegelijk. De beschikbaarheid van basisgrondstoffen zoals water, elektriciteit en gas wordt hierdoor steeds urgenter, en basisvereisten zoals schone lucht en groene gebieden worden steeds schaarser.

SMART CITY TECHNOLOGIE IN STEDEN

Een van de meest genoemde oplossingen voor dit urgente probleem, is technologie. Zeker nu er geen stoppen aan deze trend lijkt te zijn en initiatieven om mensen te stimuleren om buiten de randstad te verhuizen weinig effect lijken te hebben, is het economisch en politiek belang van deze oplossing enorm.

Technologie om steden efficiënter te laten opereren wordt gegroept onder de noemer Smart Cities, of slimme steden. Dergelijke slimme steden maken gebruik van informatietechnologie en het internet der dingen voor hun dagelijkse bestuur. Dit stroomlijnt de belangrijkste voorzieningen, zoals de nutsfaciliteiten, het transportsysteem, openbare leven, scholen en zorg. In het buitenland worden de voorbeelden hiervan steeds talrijker en geavanceerder. Met name in Azië, waar steden als Dubai, Singapore en Hong Kong voorop lopen, maar ook dichter bij huis.

Gestimuleerd door deze beweging, en de nog ietwat bescheiden plaats die Nederland inneemt op de wereldkaart als het hierop aankomt, is er onlangs een grootschalige, gedetailleerde strategie ontwikkeld. Deze zogenaamde Nederlandse Smart City Strategie, getiteld ‘The future for living’, is uitgevoerd op verzoek van de minister-president, en ontstaan na een samenwerking tussen meer dan 40 vertegenwoordigers van steden, 40 bedrijven en 30 wetenschappers. Dit maakt het een combinatie van overheidsinitiatieven, wetenschapsinzichten en geteste en levensvatbare ideeën vanuit de praktijk.

WAAROM EEN GEZAMENLIJKE SMART CITY NEDERLAND STRATEGIE?

Door de activiteiten voor de ontwikkeling van slimme stad-initiatieven te bundelen, kunnen gebieden gerichter focussen op de activiteiten die voor hen het meeste verschil maken – en onderling uitwisselen wat voor hen het meest succesvol is geweest of het beste heeft gewerkt. Zo leren steden en bedrijven gelijktijdig van en met elkaar, waardoor er gezamenlijk antwoord gegeven kan worden op vraagstukken van economische ontwikkeling en arbeidsparticipatie, leefbaarheid, veiligheid, mobiliteit, digitalisering en duurzaamheid.

In het rapport met de Smart City Nederland strategie worden er daarnaast een viertal belangrijke punten aangestipt die onderstrepen waarom er gezamenlijk meer bereikt kan worden dan alleen. Zo erkennen alle deelnemers dat het creëren van leefbare steden een gezamenlijke verantwoordelijkheid is, op deze manier kennisbundeling en collectief leren mogelijk is, er gelijk opgetrokken kan worden met de nationale overheid, en zo een sterkere positie in het buitenland verworven kan worden.

Om dit alles te realiseren, is er voor de G5 (de 5 grootste gemeentes van Nederland) gekozen voor een verdeling, waarbij Amsterdam focust op de Circular Economy, Rotterdam op Sustainability, Den Haag op Safety & Security, Utrecht op Healthy Urban Living en Eindhoven op Smart Mobility.  Onderwerpen die voor elk van deze steden het meest urgent lijken te zijn en, zeker gezien de toekomst, het meest zullen bijdragen aan het toekomstige welzijn.

KLEINERE INITIATIEVEN

Echter zijn het niet alleen deze ‘grotere’ steden die meewerken aan de slimme steden strategie. Het is immers de bedoeling dat men aan de hand van deze strategie en de wens om de kwaliteit van het leven van haar inwoners te vergroten, per gemeente tot bepaalde focuspunten komt waarmee zowel de internationale concurrentiekracht vergroot wordt, evenals het bredere welzijn én lokale werkgelegenheid en economische activiteit.

Zo geldt Enschede al lange tijd als een gemeente die veel ruimte biedt aan kennisinstellingen, en zijn een groot aantal technologische start-ups gevestigd in deze gemeente. Zo was het onder meer de broedplaats van enkele technologiegiganten als Bluetooth, booking.com en Thuisbezorgd. Voortbordurend op deze status, heeft de stad plannen gemaakt om de ontwikkeling van kennisinstellingen en incubators te bevorderen – bijvoorbeeld door het realiseren van living lab locaties zoals Techbase waar met drones geëxperimenteerd kan worden, en de UT campus.

Amersfoort, als drukke forenzenstad waar dagelijks veel mensen doorheen reizen, focust op haar infrastructuur en de bijbehorende veiligheid. Dit wordt gedaan aan de hand van een driesporig beleid. Deze omvat de ontwikkeling van een digitale infrastructuur (in de vorm van een smart grid met slimme lantaarnpalen en slimme parkeeroplossingen), evenals het verzamelen en gebruiken van data om de veiligheid of leefbaarheid te vergroten, bijvoorbeeld door predictive policing, binnenstad regulatie en meten van de luchtkwaliteit, en het samenwerken met lokale bedrijven, kennisinstellingen en inwoners om deze activiteiten nog verder te verbeteren.

Als goed voorbeeld van een studentenstad, wil Groningen het aantal vervuilende auto’s en bussen terugdringen en zich toeleggen op slimme fietsoplossingen. Samen met bedrijven en kennisinstellingen wil de stad fietsroutes en fietsbewegingen in kaart brengen en dit toegankelijk maken voor ontwikkelaars van nieuwe slimme apps, toepassingen en diensten. Dit alles om fietsen leuker, makkelijker en sneller te maken, terwijl er wellicht ook nog nuttige data verzameld wordt waar de gemeente zelf wat aan heeft – zoals de kwaliteit van fietspaden en de kwaliteit van de lucht, allemaal gemeten door slimme fietsen.

Helmond, dat zich in het dun bewoonde zuiden van ons land nog eens extra wil profileren, doet dit door een van de wijken in haar stad – Brandevoort – toe te wijzen als een slimme wijk, wat effectief zal functioneren als een soort proeftuin waarin ontwikkelaars en bedrijven uitgenodigd worden om hun slimme stad-toepassingen te testen. Zeker door de vergelijking met andere, niet slimme wijken, kan effect en succes in real time gemeten worden en zo aan de hand van trial-and-error steeds verder verbeterd worden.

Wageningen wil, in samenwerking met Ede en de provincie Gelderland, zich toeleggen op een toekomst als internationaal kenniscentrum op het gebied van voeding en voedselveiligheid, in de zogenaamde kennisas Ede-Wageningen. Met als grote drijfveer de universiteit van Wageningen, waar al veel nadruk op dergelijk studies ligt, en ondersteund door lokale bedrijven. Daarnaast worden enkele nieuwe initiatieven ook getest in deze as, zoals de WE-pods. Dit zijn zelfrijdende voertuigen, die studenten heen en weer zullen brengen tussen het station Ede-Wageningen en de campus van de universiteit.

DE TOEKOMST VAN DE SMART CITY NEDERLAND: WAAR GAAN WE NAARTOE?

Het idee van deze gezamenlijke smart city nederland strategie is niet alleen om dergelijke initiatieven te bevorderen, maar ook om ervoor te zorgen dat de samenwerking ertoe leidt dat het sneller en op een grotere schaal uitgerold kan worden – waarbij steden zich kunnen focussen op slechts 1 of enkele issues die voor hen het meest urgent zijn, terwijl andere steden weer andere problemen aanpakken door slimme initiatieven.

Ook bevordert het de aantrekkingskracht van Nederland als investeringsland voor het buitenland. Het zorgt ervoor dat wij, als land, voorop kunnen lopen op dit vlak – wat uiteindelijk de economie en politieke status ten goede zal komen. Onderstaande tabel legt in meer detail uit waarom deze samenwerking een boost zal zijn voor de smart cities in Nederland.

Nog een belangrijke les uit deze Smart City Nederland strategie? Het zijn absoluut niet alleen de initiatieven van de grote G5 gemeenten die een verschil zullen maken. Juist de initiatieven van de kleinere steden, zoals Ede-Wageningen, Groningen, Enschede, Helmond en Amersfoort, kunnen in de toekomst leiden tot een evenwichtigere verdeling van kennis, economische activiteit en welvaart in Nederland, terwijl het land als geheel er enkel beter van zal worden – en daarmee een duurzame oplossing voor de uit de hand lopende verstedelijking bieden.